ต่อมลูกหมากคืออะไร

 

      ต่อมลูกหมาก (prostate gland) เป็นโรงงานผลิตน้ำอสุจิของผู้ชาย มีหน้าที่ในการสร้างน้ำเมือกหล่อเลี้ยงตัวอสุจิถือว่ามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบสืบพันธุ์เพศชาย ตำแหน่งของต่อมลูกหมากอยู่ตรงบริเวณที่เรียกว่าฝีเย็บซึ่งสามารถสังเกตจากภายนอกได้ ถ้านึกไม่ออกให้ลองนึกภาพเวลาที่นั่งอยู่บนจักรยาน ส่วนที่กดทับอานรถจักรยานจะตรงกับตำแหน่งของต่อมลูกหมากพอดิบพอดี ภาษาไทยเรียกบริเวณนี้ว่าฝีเย็บ ภาษาอังกฤษเรียกว่า perineumต่อมลูกหมากตั้งอยู่ที่ส่วนคอของกระเพาะปัสสาวะ หากมองจากภาพจึงเห็นกระเพาะปัสสาวะอยู่เหนือต่อมลูกหมาก มองอีกมุมหนึ่งจะเห็นต่อมลูกหมากห่อหุ้มรอบท่อทางเดินปัสสาวะส่วนต้น ทั้งนี้ต้องไม่ลืมว่าท่อปัสสาวะเป็นทางเดินร่วมของทั้งน้ำปัสสาวะและน้ำอสุจิในเพศชาย จึงเกี่ยวข้องกับทั้งระบบทางเดินปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์ ส่วนทางด้านหลังของต่อมลูกหมากเป็นลำไส้ตรงซึ่งเป็นลำไส้ใหญ่ส่วนสุดท้ายก่อนถึงทวารหนัก เนื่องจากต่อมลูกหมากอยู่ใกล้ชิดกับอวัยวะของระบบต่างๆหลายระบบ โรคของต่อมลูกหมากจึงอาจก่อให้เกิดอาการหรือความผิดปกติของอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียงได้ ต่อมลูกหมากปกติจะมีขนาดเท่าลูกเกาลัด อยู่บริเวณรอบท่อปัสสาวะส่วนต้นที่เริ่มออกจากกระเพาะปัสสาวะ และอยู่ด้านหน้าของท่อทวารหนักในปีค.ศ. 1995 หนังสือพิมพ์ London Times ได้ทำการสำรวจครั้งใหญ่โดยการออกแบบสอบถามชาวอังกฤษจำนวนมากเกี่ยวกับโรคของต่อมลูกหมาก ผลการสำรวจครั้งนั้นพบว่าร้อยละ 90 ของผู้ตอบแบบสอบถามไม่ทราบว่าต่อมลูกหมากอยู่ที่ไหน ร้อยละ 60 ของผู้ตอบแบบสอบถามคิดว่ากระเพาะปัสสาวะคือต่อมลูกหมาก และเพียงครึ่งหนึ่งของผู้ตอบแบบสอบถามเท่านั้น ที่ทราบว่าผู้ชายสูงอายุมักมีปัญหาหรือพบโรคที่เกี่ยวกับต่อมลูกหมากได้บ่อยต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะในระบบสืบพันธุ์ของเพศชาย บางคนเรียกว่าเป็นต่อมเพศชาย บางคนเรียกว่าเป็นต่อมเสริม บางทีก็เรียกว่าต่อมสร้างของเหลว ผู้หญิงไม่มีต่อมลูกหมาก ดังนั้นโรคของต่อมลูกหมากจึงเป็นโรคของผู้ชายเท่านั้น และที่เรียกว่าต่อมสร้างของเหลว จริงๆแล้วต่อมสร้างของเหลวของผู้ชายมีสามชนิด ได้แก่ ต่อมลูกหมาก (prostate gland) ชนิดที่สองเรียกว่า seminal vesicles และชนิดที่สามเรียกว่าต่อมคาวเปอร์ cowper's glandลักษณะภายในของต่อมสร้างของเหลวทั้งสามชนิดเหมือนกันหมด โดยประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 3 ชั้น ชั้นนอกเป็นเยื่อเส้นใยที่หุ้มและแทรกตัวเข้าไปด้านในแบ่งเนื้อต่อม ชั้นกลางเป็นกล้ามเนื้อเรียบ และชั้นในเป็นเนื้อเยื่อบุผิว เรียงตัวชั้นเดียว ทำหน้าที่สร้างสารแตกต่างกันตามชนิดของต่อมแม้ว่าต่อมลูกหมากไม่ได้เป็นอวัยวะของระบบทางเดินปัสสาวะโดยตรง แต่โรคต่างๆ ที่เกิดขึ้นมีผลทำให้เกิดความผิดปกติหรืออาการผิดปกติของระบบขับถ่ายปัสสาวะ แพทย์ผู้เชี่ยวชาญระบบทางเดินปัสสาวะ (urologist) จึงเป็นแพทย์เฉพาะทางที่ให้การตรวจวินิจฉัยและดูแลรักษาโรคของต่อมลูกหมากเป็นหลักในผู้ชายที่มีอายุ 25 ปี ต่อมลูกหมากมีขนาด 4 x 2 x 3 ซ.ม. หนักประมาณ 20 กรัม ปริมาตร 20 มิลลิลิตร เมื่อพิจารณาจากขนาดดังกล่าวแล้วถือได้ว่าต่อมลูกหมากเป็นต่อมที่มีขนาดเล็ก รูปร่างคล้ายลูกแพร์กลับหัว โดยทั่วไปฝรั่งมักเปรียบเทียบขนาดและรูปร่างของต่อมลูกหมากว่าเหมือนลูกวอลนัท เรียกว่า walnut-shaped ผลวอลนัทกินได้ รสชาติอร่อย มีเปลือกแข็งและรอยหยักโดยรอบ คล้ายๆกับมันฮ่อในบ้านเรา บางคนเปรียบเทียบต่อมลูกหมากเหมือนลูกเกาลัด ซึ่งภาษาอังกฤษเรียกว่า chestnut การเปรียบเทียบเหล่านี้คงทำให้พอนึกภาพออกว่าต่อมลูกหมากนั้นมีลักษณะหน้าตาเป็นอย่างไรภายในต่อมลูกหมากประกอบด้วย 3 ส่วน โซนนอก โซนเชื่อมต่อ และโซนในส่วนที่เป็นโซนนอกคิดเป็นสองในสามของต่อมลูกหมากทั้งหมด และเป็นตำแหน่งที่พบว่าเกิดมะเร็งได้บ่อยที่สุด ลักษณะที่เห็นเด่นชัดคือมีเยื่อหุ้มซึ่งแบ่งเนื้อต่อมออกเป็นกลีบๆ 30-50 กลีบ เวลาแพทย์ตรวจต่อมลูกหมากโดยการคลำผ่านทางทวารหนักจะสามารถตรวจโซนนอกได้อย่างชัดเจน โซนเชื่อมต่อมีลักษณะเป็นกลีบเล็กๆสองกลีบล้อมรอบท่อปัสสาวะ ตำแหน่งโซนเชื่อมต่อนี้พบโรคต่อมลูกหมากโตได้บ่อยที่สุด และพบว่าเป็นมะเร็งได้น้อย สำหรับโซนในมีท่อ ejaculatory ducts ซึ่งเป็นท่อนำเชื้ออสุจิและน้ำอสุจิมาพบกันก่อนที่จะมีการหลั่งน้ำอสุจิเข้าไปในท่อปัสสาวะ ตำแหน่งนี้มักไม่ค่อยพบว่าเป็นมะเร็งในแง่ของพัฒนาการตั้งแต่ระยะตัวอ่อนหรือเอ็มบริโอ พบว่าต่อมลูกหมากเจริญมาจากเนื้อเยื่อกลุ่มเดียวกันกับกลุ่มเซลล์ที่เจริญไปเป็นมดลูกในเพศหญิง แม้ว่าจะไม่ได้ทำหน้าที่อย่างเดียวกันหรือใกล้เคียงกันมากนักแต่ก็สันนิษฐานได้ว่าธรรมชาติสร้างอวัยวะนี้ขึ้นมาเพื่อกระบวนการสืบพันธุ์ที่มีประสิทธิภาพและเป็นการดำรงเผ่าพันธุ์ของมนุษย์สืบต่อไปตราบนานแสนนาน